Jan Paweł II
DIALOG Z ISLAMEM
Audiencja generalna. 5 maja 1999
1. Zgłębiając temat dialogu międzyreligijnego, nasze dzisiejsze
refleksje poświęcimy dialogowi z muzułmanami, którzy «czczą wraz z nami
Boga jedynego i miłosiernego» (Lumen gentium, 16; por. KKK, 841).
Kościół odnosi się do nich z szacunkiem, jest bowiem przekonany, że ich
wiara w transcendentnego Boga przyczynia się do stworzenia nowej
rodziny ludzkiej, opierającej się na najgłębszych aspiracjach ludzkiego
serca.
Podobnie jak żydzi i chrześcijanie, również i muzułmanie widzą w
Abrahamie wzór bezwarunkowego podporządkowania się Bożym postanowieniom
(por. Nostra aetate, 3). Biorąc przykład z Abrahama, wierni starają się
przyznać w swym życiu miejsce należne Bogu, który jest początkiem,
nauczycielem, przewodnikiem i ostatecznym celem wszystkich istnień
(Papieska Rada ds. Dialogu Międzyreligijnego, Orędzie do muzułmanów na
zakończenie Ramadanu, 1417/1997). Ta gotowość i otwarcie człowieka na
wolę Bożą przybiera formę postawy modlitewnej, wyrażającej
egzystencjalną sytuację każdej osoby wobec Stwórcy.
Na szlaku zapoczątkowanym przez podporządkowanie się Abrahama Bożej
woli znajduje się wywodząca się z jego rodu Maryja Panna, Matka Jezusa,
która zwłaszcza w pobożności ludowej przyzywana jest z czcią również
przez muzułmanów.
2. My, chrześcijanie, uznajemy z radością wartości religijne, które
dzielimy z islamem. Chciałbym dziś powtórzyć słowa, które kilkanaście
lat temu skierowałem do młodych muzułmanów w Casablance: «Wierzymy w
tego samego Boga, Boga jedynego, Boga Żyjącego, Boga, który stwarza
wszechświat i swoje stworzenia doprowadza do doskonałości»
(Insegnamenti, VIII/2 [1985], s. 497; «L'Osservatore Romano», wyd.
polskie, Numer nadzwyczajny II/1985, s. 15). Dziedzictwo objawionych
tekstów biblijnych mówi jednogłośnie o jedynym Bogu. Potwierdza to
Jezus, składając wyznanie wiary Izraela: «Pan Bóg nasz, Pan jest jeden»
(Mk 12, 29; por. Pwt 6, 4-5). Również pełne uwielbienia słowa rodzące
się w sercu apostoła Pawła potwierdzają tę jedyność: «Królowi wieków
nieśmiertelnemu, niewidzialnemu, Bogu samemu — cześć i chwała na wieki
wieków! Amen» (1 Tm 1, 17).
Wiemy, że w świetle pełnego objawienia w Chrystusie ta tajemnicza
jedyność nie sprowadza się do jedności wyrażonej cyfrą. Chrześcijańska
tajemnica pozwala nam w istotnej jedności Boga kontemplować Osoby Ojca,
Syna i Ducha Świętego: każda z Osób posiada całkowitą i niepodzielną
naturę Bożą, ale każda z nich odrębna jest od drugiej na mocy wzajemnej
relacji.
3. Relacje w żadnym stopniu nie pomniejszają jedności Bożej, jak
wyjaśnia Sobór Laterański IV (1215 r.): «każda z trzech Osób jest tą
Rzeczywistością, którą określamy mianem substancji, istoty lub natury
Bożej. (...) Nie rodzi ona, nie jest zrodzona i nie pochodzi...» (DS,
804). Potwierdzona przez Sobory nauka chrześcijańska o Trójcy Świętej
wyraźnie odrzuca wszelką formę «triteizmu» lub «politeizmu». W tym
sensie, to znaczy w odniesieniu do jedynej istoty Bożej, istnieje
znacząca zbieżność między chrześcijaństwem i islamem.
Ta zbieżność nie może jednak prowadzić do zapominania o różnicach
pomiędzy tymi dwiema religiami. Wiemy przecież, że jedyność Boga wyraża
się w tajemnicy trzech Osób Boskich. Będąc bowiem miłością (por. 1 J 4,
8), Bóg jest odwiecznym Ojcem, który obdarza sobą całkowicie rodząc
Syna, a obydwaj zjednoczeni są w komunii miłości, którą jest Duch
Święty. Ta odrębność i wzajemne przenikanie się (perichóresis) trzech
Osób Boskich nie zostaje dodane do ich jedności, lecz jest jej
najgłębszym i najbardziej charakterystycznym wyrazem.
Z drugiej strony nie powinniśmy zapominać, że typowy dla
chrześcijaństwa monoteizm trynitarny pozostaje tajemnicą niedostępną
dla ludzkiego rozumu, który jednakowoż wezwany jest do przyjęcia
objawienia głębokiej natury Boga (por. KKK, 237).
4. Wielkim znakiem nadziei jest dialog międzyreligijny, prowadzący do
głębszego poznania i szanowania innych (Papieska Rada ds. Dialogu
Międzyreligijnego, Orędzie do muzułmanów na zakończenie Ramadanu,
1418/1998). Obydwie tradycje, chrześcijańska i muzułmańska, mają długą
historię studiów, refleksji filozoficznej i teologicznej, sztuki,
literatury i nauki, która pozostawiła swój ślad w kulturach zachodnich
i wschodnich. Adoracja jedynego Boga, Stworzyciela wszystkich, stanowi
dla nas zachętę, by w przyszłości pogłębiać nasze wzajemne poznanie.
W dzisiejszym świecie, tragicznie doświadczonym przez zapominanie o
Bogu, chrześcijanie i muzułmanie powołani są, by w duchu miłości stale
bronić i promować ludzką godność, wartości moralne i wolność. Wspólne
pielgrzymowanie do wieczności powinno wyrazić się w modlitwie, poście i
miłosierdziu, ale również w solidarnym działaniu na rzecz pokoju i
sprawiedliwości, rozwoju ludzkiego i ochrony środowiska. Idąc razem
drogą pojednania i w duchu pokornego podporządkowania się woli Bożej,
rezygnując z jakiejkolwiek formy przemocy jako środka rozstrzygania
sporów, obydwie religie mogą stać się znakiem nadziei, by w świecie
zajaśniała mądrość i miłosierdzie jedynego Boga, który stworzył rodzinę
ludzką i nią rządzi.
Do Polaków uczestniczących w audiencji generalnej:
Sobór Watykański II ma przełomowe znaczenie dla kwestii stosunku
Kościoła nie tylko do chrześcijan odłączonych — braci odłączonych, ale
także do wyznawców innych religii. Tutaj kluczowym dokumentem jest
deklaracja Nostra aetate. O ile dawniej byliśmy przyzwyczajeni myśleć
przede wszystkim o tym, co nas różni i dzieli od tych wspólnot — czy to
od wyznawców religii hebrajskiej, czy to tym bardziej od muzułmanów —
to po Soborze zwracano uwagę przede wszystkim na to, co nas z nimi
łączy. A łączy nas bardzo wiele. Łączy nas z nimi — zarówno z
wyznawcami religii Mojżeszowej, jak też z wyznawcami religii Koranu i
Mahometa — wiara w Boga Abrahama, tego Boga, który do Abrahama
przemówił i z którym Abraham rozmawiał: Boga żywego. Ta wiara w Boga
Abrahama, w Boga jedynego, w Boga sprawiedliwego i miłosiernego, ta
wiara nas z nimi łączy.
Natomiast nie może to oznaczać, że nie ma żadnych różnic. My,
chrześcijanie, naszą wiarę w Boga opieramy przede wszystkim na Jezusie
Chrystusie, opieramy na Objawieniu Nowego Przymierza i dlatego
wyznajemy tego Boga, który jest jeden w Trójcy: Ojca, Syna i Ducha
Świętego. Wyznajemy również Boga, który odkupił człowieka — odkupił
przez krzyż i zmartwychwstanie Chrystusa.
To jest temat dzisiejszej naszej katechezy, a zarazem temat
rozważania i modlitwy Kościoła w okresie posoborowym, w okresie, kiedy
przygotowujemy się do Wielkiego Jubileuszu Roku 2000.
Wiem, że również i w Polsce te przygotowania trwają i ufam, że
przyniosą ten zbawienny skutek, na który liczy Kościół w okresie po
Soborze Watykańskim II.
Polecam wszystkich tu zgromadzonych Matce Bożej Królowej Polski
oraz naszym świętym Patronom Wojciechowi i Stanisławowi, którego
uroczystość wypada w najbliższą sobotę. Niech będzie pochwalony Jezus
Chrystus!
Copyright © by
L'Osservatore Romano (9-10/99) and Polish Bishops Conference