1. Muzułmański Związek Religijny Najstarsza organizacja muzułmańska w Polsce, gromadząca polskich Tatarów. Powstała w 1925 r. Posiada zabytkowe meczety w Kruszynianach i Bohonikach, współczesny meczet w Gdańsku, Centrum Islamskie w Warszawie oraz dom modlitwy w Białymstoku. Pierwszym muftym był Jakub Szynkiewicz, a obecnie funkcję tę pełni Tomasz Miśkiewicz rezydujący w Białymstoku.

Pierwsze grupy muzułmanów pojawiły się w Polsce w XII wieku wraz z najazdami armii Mongołów. Islam zadomowił się w XIV wieku najpierw na ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego, gdzie przynieśli go uchodźcy ze Złotej Ordy, znad Wołgi i ze Stepów. Tatarom nadawano ziemię w dorzeczu Niemna w zamian za oddaną służbę w wojsku. Na obszarze Korony Polskiej terenem, gdzie osiedlały się oddziały Tatarów, było Podlasie. Od 1569 roku otrzymywali oni dobra ziemskie, z których dwie wsie – Bohoniki i Kruszyniany – do dzisiaj zamieszkują wspólnoty muzułmańskie. Tatarom na Litwie i w Polsce zapewniano wolność wyznania, pozwalano wznosić meczety i wybierać duchownych (tzw. imamów). Tatarzy polscy są sunnitami, którzy opierają swoją religię na Koranie i tradycji muzułmańskiej. Pełne prawa polityczne w Polsce zyskali muzułmanie jednak dopiero na mocy uchwał Konstytucji 3 Maja (sejm, urzędy). W 1922 roku powstał Związek Muzułmański, który 28 grudnia 1925 roku przekształcono w Muzułmański Związek Religijny. Od 1936 roku państwo subsydiowało Związek oraz nauczanie islamu w 19 istniejących wówczas gminach muzułmańskich. Wśród czasopism wydawano: „Życie Tatarskie”, „Przegląd Islamski” oraz „Rocznik Tatarski”. Przed II wojną światową liczba Tatarów w Polsce ustaliła się na około 6 tysięcy[6].

Obecnie strukturę organizacyjną Związku tworzą gminy wyznaniowe: Białostocka, Bohonicka, Gdańska, Gorzowska, Kruszyniańska i Warszawska. Na czele Związku stoi Najwyższe Kolegium Muzułmańskie, będące organem wykonawczym. W ramach obchodów 600-lecia obecności Islamu na ziemiach polskich powołano Centrum Islamu w Białymstoku. Obecna liczba Tatarów w Polsce wynosi ok. 5000 osób.

2. Stowarzyszenie Studentów Muzułmańskich w Polsce Pierwsze walne zgromadzenie Stowarzyszenia odbyło się w Gdańsku 29 marca 1989 roku, a zarejestrowane zostało w 1991 r. Działa w Warszawie, Lublinie, Łodzi, Wrocławiu, Poznaniu i Białymstoku, gdzie mieści się centrum. Celem jest ochrona tożsamości islamskiej i praktyki islamu wśród muzułmanów przybywających do Polski. Propaguje cywilizację i kulturę muzułmańską. Służy także rozszerzaniu wymiany kulturalnej oraz podejmowaniu dialogu z wyznawcami innych religii w atmosferze wzajemnego szacunku. Wydaje liczne broszury, książki i czasopisma. Zorganizowało dotąd 16 ogólnopolskich zjazdów.

3. Muzułmańskie Stowarzyszenie Kształtowania Kulturalnego Powstało 30 sierpnia 1996 roku. Wielu członków Stowarzyszenia związanych było wcześniej ze Stowarzyszeniem Studentów Muzułmańskich. Jego celem jest szkolenie polskiej kadry muzułmańskiej w celu m.in. propagowania informacji o islamie, jego kulturze i historii w Polsce oraz ochrona działalności islamskiej wśród muzułmanów i ochrona obecności islamu w Polsce. Stowarzyszenie stara się budować dobre stosunki z rządem oraz pozarządowymi instytucjami w Polsce.

4. Liga Muzułmańska Działa od 2001 r., a zarejestrowana została w 2004 r. Ośrodki znajdują się w Warszawie, Łodzi, Wrocławiu, Katowicach, Krakowie, Poznaniu, Lublinie i Białymstoku. Ściśle współpracuje ze Stowarzyszeniem Studentów Muzułmańskich w Polsce oraz Muzułmańskim Stowarzyszeniem Kształtowania Kulturalnego. Reprezentuje społeczność sunnicką w Polsce. Dąży m.in. do zrzeszenia wyznawców islamu na terenie Polski oraz do członkostwa w Związku Organizacji Muzułmańskich w Europie (FIOE) w ramach integracji z europejską społecznością muzułmańską. Organizuje konferencje, wykłady, realizuje programy telewizyjne i radiowe oraz zamieszcza artykuły w prasie w celu szerzenia idei islamu. Liga dąży także do integracji ze społeczeństwem polskim przy zachowaniu tożsamości muzułmańskiej. Prowadzi także działalność oświatowo-wychowawczą, jak również służy organizowaniu życia religijnego, w celu zaspokojenia potrzeb religijnych członków Ligi. Na czele stoi Kongres ogólny z Radą Naczelną i Radą Nadzorczą.

5. Stowarzyszenie Jedności Muzułmańskiej Działa od 1937 r., a zarejestrowane zostało od 1989 r. Siedzibą jest Warszawa, gdzie działa Instytut Muzułmański, ul. Pieńkowskiego 4/91. Jest wspólnotą szyicką, pozostającą w duchowej łączności z innymi wspólnotami szyickimi na świecie, zwłaszcza żyjącymi w Islamskiej Republice Iranu, gdzie znajduje podstawy dla swojej działalności w naukach wielkich ajatollahów. Pracami kieruje naczelny Imamat reprezentowany przez osobę Naczelnego Imama. Stowarzyszenie posiada placówkę naukową w postaci Instytutu Muzułmańskiego, wydaje także publikacje.

6. Stowarzyszenie Ahmadiyya Założone w 1889 r. przez urodzonego w Pendżabie Mirzę Ghulama Ahmada (1835-1908), który uznawał się za Mahdiego - mesjasza. Ruch ten posiada około 10 milionów wyznawców w 100 krajach świata. W Polsce liczy ok. 100 członków, którzy uważani są przez inne ugrupowania islamskie za sektę. Początki ruchu w Polsce sięgają okresu międzywojennego. Istnieją dwa odłamy: kadiani i lahauri. Celem jest szerzenie odrodzonych wartości islamu, zarówno wśród chrześcijan, jak i muzułmanów, judaistów i hindusów, co określane jest jako tzw. zasada „szósty filar”.

7. Stowarzyszenie Braci Muzułmanów Ruch ten powstał w Ismaili w Egipcie. W Polsce istnieje od 1979 roku. Zrzesza wyznawców szyizmu, których jest około 15 procent wśród muzułmanów mieszkających w Polsce. Celem Bractwa jest organizacja i aktywizacja życia religijnego wyznawców oraz propagowanie ideałów islamu. Ruch ma stałe kontakty ze światem arabskim, zwłaszcza w Iranie. Nie posiada swojego meczetu. Na czele Stowarzyszenia stoi Najwyższa Rada Islamska, która reprezentuje Naczelny Imam. Stowarzyszenie jest członkiem organizacji międzynarodowych: Światowego Zgromadzenia Ahl al -Bayt w Teheranie i Zgromadzenia Ahl al -Bayt w Hamburgu.

Oprac. Ks. Marek Danielewski Referent ds. Dialogu z Religiami Niechrześcijańskimi KMW